ARAZİ SEÇİMİ

Lavanta tarlaları güney-güneybatı yönünde sıcağı alacak şekilde, şiddetli rüzgar almaması için 10-15 derece aralığında eğimli, geçirgen toprak yapısında, kireç içeriği yüksek, süzek kuru (taban suyu yüksek olmayan) ve kalkerli, PH asidite aralığı 6-8,5 arasında alkali özellik gösteren kuru, kıraç, dağlık arazi topraklarında daha iyi verim alınmaktadır.

Tüm hava koşullarına dayanıklı olması sebebiyle çiftçilerin kıraç toprakları değerlendirmesi açısından oldukça elverişlidir. Çok yıllık olması sebebi ile işlem yapılacak arazinin asgari 15 sene bu iş için ayrılması unutulmamalıdır. Kışları soğuk geçen bölgelerde bitki uyku halindeyken -25C dereceye kadar, uyandıktan sonra oluşan genç sürgünler -5C dereceye kadar dayanabilir. Ancak don yaşanılan yörelerde verim kaybı yaşanabilmektedir. Yazların nemli olduğu bölgeler, lavanta tarımında istenmez, 1000 mt. rakımda çiçek ve yağ verimi/ kalitesi yükselir.

AMACA UYGUN FİDE SEÇİMİ VE ÜRETİMİ

Yağ çıkarma amaçlı fideler, yağ bileşenleri ve yağ verimi açısından değerlendirildiğinde;

Angustifolia türünün alt türü olan, Hemus ve Raja yağ kalitesi bakımından

Sevtapolis ve drujba dönüm başına yüksek çiçek ve yağ verimi açısından Sevtopolis”, “Drujba”, “Yubileina” tavsiye edilir

Intermedia ise yağ kalitesi düşük fakat dönüm başına çiçek ve yağ verimi fazladır.

Karar verilen fidelerin karışık dikilecekse bölümlendirilmesi ve klasife edilmesi, çiçeklenmelerinin farklı zamanlarda başlaması sebebi ile çok önemlidir. Sertifikalı ve saflık derecesi kontrol edilmeli, garantisi mutlaka istenmelidir.

Lavanta üretimi 2 şekilde yapılabilir. Birincisi ve en çok tercih edilen yöntem çeliklerden ve köklü sürgünlerden yapılan üretim verimlidir. Çeliklerin ilkbahardan önce bitkilerin uyanmasından önce köklendirme ortamına dikilmeleri gerekir. Şubat-Mart-Nisan ayları tercih edilir. İkinci üretim yöntemi ise tohumla üretimlerinin yapılmasıdır. Tohumla üretimdeki sıkıntı, çoğunun hibritlerinden, melezlerinden elde edilmiş olmasıdır. Bu sebepten tohumla yapılmak istenilen üretimde nitelikleri değişerek asıllarına çeken başka çeşitler ortaya çıkabilecektir. Çelik ile yapılan üretimde o bitkinin özellikleri bozulmadan devam eder.

TOPRAĞIN HAZIRLANMASI VE FİDE DİKİMİ

Lavanta çeliklerinin ve ya fidelerinin ekimini yapmadan önce arazide derin sürüm yapılması gerekmektedir. Diskaro (dızgara) ve tırmık ile düzeltilen araziye fideler oturtulur. Bu şekilde hazırlanan tarlaya 140 cm sıra arası mesafesinde ark açılarak fideler 35 cm aralıklarla dikilir. Bu mesafeler otomasyon hasat yapılırken traktörün teker ara mesafesinden dolayı bu şekilde hesaplanmıştır. Küçük arazilerde manüel hasat yapılacaksa 35-40cm sıra ve ara boşlukları bırakılarak dikim yapılabilir.

Fide dikimi yılda 2 kez olmak üzere Mayıs ve Kasım aylarında yapılabilir. Mayıs ayında yapılan dikimlerde verim Kasım ayında yapılan dikimlere göre daha düşüktür.

Fide dikiminden sonra bitkilere can suyu verilmesi çok önemlidir. Lavanta yetiştiriciliğinde 140x35 cm sıra arası ve sıra üzeri mesafe yetiştiricilik için uygundur. Dönüm başına (1000m²) 2200 adet lavanta fidesi ekilmektedir.

Lavanta fideleri dikilmeden tarla otsuz, özellikle rizomla çoğalan yabancı otlarla kaplı bulunmaması gerekir. 

SULAMA GÜBRELEME VE BAKIM

Fide dikimi yapıldıktan sonra bitkinin toprakla olan ilişkisini kuvvetlendirmek amacıyla belirli aralıklarla 3–4 defa sulama yapılmalıdır. İleriki yıllarda lavanta bitkisi susuz koşullarda yetiştirilebilirse de sulama yapılması dekardaki çiçek verimini artırır.

 Lavanta tarlalarında 2-3 yılda bir ahır gübresi ile yapılacak gübreleme, toprak şartlarını iyileştirmeye yardımcı olacağı için son derece önemlidir. Bunu dışında dekara yılda 8-10 kg N ve 3-5 kg P2O5 verilmesi yeterlidir. Ancak gübreleme toprak analizi sonuçlarına göre yapılmalıdır.

 Lavantada büyüme ilk yıl oldukça yavaş olur, kısa saplar meydana gelir. Esas büyüme ve verim ikinci yıldan itibaren başlar. Dikimden sonra toprağın belli ölçüde havalandırılması yabancı otların yok edilmesi için çapalama gerekir. İlk yıl 4-5 defa sıra arası mekanik çapalama (10-15 cm derinlikte) ve 2-3 defa bitkilerin etrafında çapalama yapılır.

 Birinci yıl 3 defa el çapası yapıldıktan sonra ikinci ve üçüncü yıllarda çapa makinesi ile bu işlem yapılabilir. İlk iki yıllık süreçte yabancı ot kontrolü amacıyla yapılacak çapalama işlemi dışında önemli bir bakım işlemi yoktur. Bitki gelişiminde olumlu sonuçlar elde etmek için ilk 2 yıllık süreçte yabani bitkilerin titizce temizlenmesi büyük önem arz etmektedir. Daha sonraki yıllarda yetişmiş olan lavanta fideleri baskın hale geleceğinden yabani otları arazide barındırmayacak dolayısıyla çiftçilerimiz yabani otları temizlemek zahmetinde kalmayacaklardır.

 Lavantanın üretimini engelleyecek önemli bir hastalık ve zararlısı yoktur. Yalnız bazı yıllarda bitkinin kök kısımlarına şapkalı mantar ve beyaz kök çürüklüğü, toprak üstü kısımlarına ise Septoria lavandulae ve Ophiobulus brachyascus gibi hastalık etmenleri zararlı olabilmektedir.

 

HASAT VE KURUTMA

Lavanta, tür ve çeşitlere, iklim ve toprak koşullarına, rakım ve yöneye göre değişmekle birlikte Temmuz ayı içerisinde tam çiçeklenme devresine ulaşır ve bu dönemde hasat edilir. Bitkinin hasadında testereli ot bıçağı, benzinli çit biçme makineleri ile de hasat yapılmaktadır. Makineli hasat iş gücü ve zaman tasarrufu sağlamaktadır.

 Hasat edilen çiçekler ya doğrudan uçucu yağ eldesi için işlemeye alınır ya da gölge bir ortamda kızışma oluşmayacak bir kalınlıkta serilerek kurumaya bırakılır. Kurutulmuş saplı lavanta çiçekleri elle veya otomasyon yöntemlerle saplarından ayrılır. Açık arazide kurutulan lavanta demetlerinde uçucu yağ verimi bir miktar kayba uğrar. Lavantadan genellikle su veya buhar distilasyonu yöntemiyle uçucu yağ elde edilmektedir. Uçucu yağ randımanı sapsız kuru çiçeklerde çeşitlere göre değişmekle birlikte %3-9 arasında değişmektedir. 

Dönümde sapsız kuru çiçek verimi tür ve çeşitlere, iklim ve toprak koşullarına göre 100 kg ile 500 kg arasında değişir.